Δεν υπάρχει πιο συγκλονιστική δύναμη, πιο ισχυρή πνευματική ώθηση και πιο καταλυτική στήριξη από αυτή που αισθάνεται βαθιά μέσα του ο Χριστιανός όταν προσεύχεται μπροστά στο Σταυρό ή όταν κάνει το σταυρό του. Ο Απόστολος Παύλος το έχει πει τόσο περιεκτικά και τόσο εμπνευσμένα στην επιστολή Α’ προς Κορινθίους (1:18, 24): «…Ο λόγος του Σταυρού σ’ εκείνους μεν που χάνονται είναι μωρία, σε μας, όμως, που σωζόμαστε είναι δύναμη Θεού». Και το είπε αυτό γιατί την εποχή της Σταύρωσης του Ιησού ο σταυρός ήταν συνυφασμένος με το παράπτωμα και τη ντροπή, ταυτισμένος με την ατιμία, ισοδύναμος με την αγανάκτηση και την τιμωρία. Όμως ο σταυρικός θάνατος του Χριστού που εκπλήρωσε τα σωτήρια σχέδια του Θεού έκρυβε μια μοναδική δύναμη για τους Χριστιανούς που έμελλε να τους αναστήσει από την παλιά τους ζωή και να τους συγχωρέσει το πρώτο αμάρτημα.

Οι ιδιότητες του Σταυρού είναι τεράστιες και πολύ σημαντικές για τον Ορθόδοξο πιστό:

Ο Σταυρός, σταυρώνει τον παλιό κόσμο για χάρη του πιστού

«Διαμέσου του οποίου ο κόσμος σταυρώθηκε ως προς εμένα και εγώ ως προς τον κόσμο», αναφέρει ο Απόστολος Παύλος στους Γαλάτες (6:14, 2:20,5:24, Ρωμαίους 6:6). Στο Σταυρό του Χριστού ο κόσμος σταυρώνεται ως προς τον πιστό και ο πιστός ως προς τον κόσμο των αισθήσεων, των εξωτερικών, επιφανειακών και αποκλειστικά λογικών πραγμάτων, ταυτόχρονα με τους πολλαπλούς και συνεχείς πειρασμούς της αμαρτίας αλλά και τις ανεπαρκείς προσπάθειες διαφυγής από αυτή. Και βέβαια όσο περισσότερο συνειδητοποιεί κανείς το τι υπέφερε ο Λυτρωτής από τον «κόσμο», τόσο λιγότερο πιθανό είναι να αγαπήσει τον κόσμο και όσα βρίσκονται σε αυτόν (Α’ Ιωάννου 2:15).

Προσελκύει και λυτρώνει τον Παλιό Άνθρωπο

Ο Κύριος είπε «…και όταν εγώ υψωθώ από τη γη, θα τους ελκύσω όλους προς τον εαυτό μου…» (Ιωάννης 12:31-33, Άσμα Ασμάτων 1:4, Ωσηέ 11:4). Ο Σταυρός του Χριστού ελκύει όλους τους ανθρώπους σε αυτόν, ως κεφαλή και εκπρόσωπό τους, επειδή σταυρώθηκε γι’ αυτούς, και τους προσφέρει την ελευθερία και τη σωτηρία τους από την παλιά ζωή.

Ενώνει τον Θεό με τα παιδιά του

«Επειδή, και ο Χριστός έπαθε μια φορά (δια του Σταυρού) για πάντα για τις αμαρτίες, ο δίκαιος για χάρη των αδίκων, για να μας φέρει στον Θεό…» (Α’ Πέτρου 3:18, βλ. Κολοσσαείς 1:21-22). Το γεγονός ότι ο Υιός του Θεού αγάπησε τόσο τους ανθρώπους ώστε θυσιάστηκε με σταυρικό θάνατο γι’ αυτούς, αποτελεί το πιο ισχυρό κάλεσμα που μπορεί να γίνει στην ανθρωπότητα για να επιστρέψει ο άνθρωπος στο Θεό εγκαταλείποντας το κομμάτι του Παλαιού ανθρώπου μέσα του.

Συμφιλιώνει τον Άνθρωπο με τον Θεό

Ο Σταυρός είναι το σημείο που συναντάται ξανά ο Θεός με τον Άνθρωπο. Το μέρος της επανένωσης του ανθρώπου με το δημιουργό του.  Ο Ιησούς καρφώνει το χρεωστικό έγγραφο των αμαρτιών του Ανθρώπου από το προπατορικό αμάρτημα και το ξεπληρώνει δια του θανάτου Του. «Επειδή, αν, ενώ ήμασταν εχθροί, συμφιλιωθήκαμε με τον Θεό διαμέσου του θανάτου του Υιού Του…» (Ρωμαίους 5:10). Μολονότι υπήρχαν ανυπέρβλητα εμπόδια και από τις δύο πλευρές για μια συμφιλίωση, με το σταυρικό θάνατο του Χριστού αφαιρέθηκαν όλα. Ο σταυρός του Χριστού οδηγεί τον άνθρωπο σε συμφωνία, φιλία και ένωση με το Θεό αφήνοντας στην άκρη την αντίθεση και την έχθρα, χάρη στα σοφά σχέδια του Θεού (βλ. Β’ Κορινθίους 5:1-20, Κολοσσαείς 1:21, Εφεσίους 2:16). Στην πλευρά του Θεού ο Σταυρός επιτυγχάνει τη συμφιλίωση διατηρώντας την πιστότητα στο Νόμο Του, αποδεικνύοντας το μίσος Του για την αμαρτία, την ακεραιότητα της δικαιοσύνης και της αλήθειας Του και ταυτόχρονα αποδεσμεύοντας την πλούσια αγάπη, χάρη και τη συγχωρητικότητά Του (βλ.Ρωμαίους 3:26).

Γαληνεύει την ψυχή

Στην Αγία Γραφή αναφέρεται ότι «…ο Πατέρας ευδόκησε… διαμέσου αυτού, να συμφιλιώσει τα πάντα με τον εαυτό Του, αφού ειρηνοποίησε διαμέσου του αίματος του Σταυρού Του, διαμέσου αυτού, είτε αυτά που είναι επάνω στη γη είτε αυτά που είναι μέσα στους ουρανούς» (Κολοσσαείς 1:19-20). Όταν ο άνθρωπος βρίσκεται χαμένος ακόμη στις αμαρτίες του, δεν μπορεί να έχει ειρήνη ούτε με τον εαυτό του, ούτε με το Θεό. Ο προφήτης Ησαΐας γράφει, «Ειρήνη δεν υπάρχει στους ασεβείς, λέει ο Κύριος (48:22). Για να αποκατασταθεί η ειρήνη μεταξύ Θεού και Ανθρώπου, ουρανού και γης ήταν απαραίτητη η εξιλέωση και δεν μπορούσε να υπάρξει εξιλέωση παρά μόνο με το αίμα του Χριστού που χύθηκε στο Σταυρό.

Η αληθινή και μοναδική καύχηση του Πιστού

Ο Απόστολος Παύλος γράφει, «Σε μένα, όμως, μη γένοιτο να καυχώμαι, παρά μονάχα στον Σταυρό του Κυρίου μας Ιησού Χριστού…» (Γαλάτες 6:14, Α’ Κορινθίους 2:2). Κάποιοι άνθρωποι καυχώνται για τις γνώσεις, άλλοι για τον πλούτο και την περιουσία τους, άλλοι για τα ταλέντα και επιτεύγματά τους, άλλοι για την καταγωγή τους. Ωστόσο για το Χριστιανό η υπέρτατη λατρεία, δόξα και καύχηση είναι στο Σταυρό του Σωτήρα Χριστού επειδή έχει έναν τόσο άξιο Σωτήρα. Μπροστά στο σταυρωμένο Μεσσία, όλες οι αξίες είναι μικροσκοπικές σε μέγεθος και ευτελείς (Φιλιππησίους 3:8).

Πως πρέπει να κάνουμε το Σταυρό μας

Πολλοί κάνουν τον Σταυρό τους συνέχεια, άλλοι καθόλου, άλλοι με τόση βιασύνη πού μοιάζει με μηχανική, αυτόματη χειρονομία χωρίς νόημα και ουσία. Ο Τίμιος Σταυρός πρέπει να χαράσσεται κανονικά, χωρίς βιασύνη με τα τρία δάκτυλα (μέγας, δείκτης, μέσος) ενωμένα καλά και υπηρετώντας τον τύπο της Παναγίας Τριάδος, ενώ τα άλλα δύο (παράμεσος, μικρός) μέσα στην παλάμη, σε τύπο των δύο φύσεων του Κυρίου μας. Φέρουμε τα τρία δάκτυλα στο μέτωπο, κατόπιν στην κοιλιά, μετά στο δεξιό ώμο και μετά στον αριστερό, κάνοντας συγχρόνως μικρή υπόκλιση του κεφαλιού.

Χαράσσουμε τον Τίμιο Σταυρό

1. ⦿ Στο μέτωπο: Δηλαδή στο κεφάλι γιατί ο Χριστός είναι η κεφαλή της Εκκλησίας και δια να μας φωτίσει το νου.
2. ⦿ Στην κοιλιά γιατί ομολογούμε ότι ο Χριστός μας πήγε στον Αδη δια να σώσει τους «απ’ αιώνος κεκοιμημένους, δια να μας λυτρώσει από τα πάθη της γαστρός και των υπογαστρίων».
3. ⦿ Στο δεξιό ώμο γιατί ο Χριστός μας κάθεται στα δεξιά του Πατρός και γιατί «προωρώμην τον Κύριον ενώπιον μου δια παντός, ότι εκ δεξιών μου εστίν, ίνα μη σαλευθώ» (Δαβίδ).
4. ⦿ Στον αριστερόν ώμο, στο μέρος της καρδιάς διότι με τη Σταυρική θυσία του Κυρίου καθαριζόμαστε από το πονηρό και προασπιζόμαστε από τις εφόδους του εχθρού, του διαβόλου δηλαδή, που προσπαθεί να μας υποσκελίσει.
   
   

Πότε κάνουμε τον σταυρό μας

1. ⦿ Μόλις ανάψουμε το κερί μας.
2. ⦿ Όταν μπαίνουμε στους Ιερούς Ναούς και όταν βγαίνουμε από αυτούς.
3. ⦿ Στην αρχή κάθε ακολουθίας.
4. ⦿ Σε κάθε Τριαδική εκφώνηση.

Δηλαδή κάθε φορά πού θα λέγεται ή θα ψάλλεται το: «Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι», ή όταν ακούγεται το «… του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος…».

5. ⦿ Σε κάθε εκφώνηση της Παναγίας:

«Της Παναγίας, αχράντου, υπερευλογημένης, ενδόξου, Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας…» που υπάρχει στα Ειρηνικά, Πληρωτικά και Μικρές Συναπτές.

6. ⦿ Στα Απολυτίκια ή Τροπάρια όταν και όπου ακούγεται το όνομα του Αγίου ή της Αγίας της ημέρας, του Ναού κλπ.
7. ⦿ Στον Όρθρο, όταν ψάλλεται, επαναλαμβανόμενο, το Μεγαλυνάριο της Παναγίας: «Την τιμιωτέραν των Χερουβείμ και ενδοξοτέραν ασυγκρίτως των Σεραφείμ…». Το σταυρό μας είναι προτιμότερο να τον κάνουμε , όταν φθάνει η ψαλμωδία στο: «…την όντως Θεοτόκον …», για να τονίζεται η πίστη ότι εγέννησε Θεόν.
8. ⦿ Στη Μικρή και Μεγάλη Είσοδο, όταν περνούν από μπροστά μας το Ευαγγέλιο και τα Τίμια Δώρα.

9. ⦿ Στον Τρισάγιο ύμνο: «Άγιος ο Θεός, Άγιος Ισχυρός, Άγιος Αθάνατος, ελέησον ημάς».
10. ⦿ Στο «Δεύτε προσκυνήσωμεν και προσπέσωμεν…» το όποιο επαναλαμβάνεται τρις. Μαζί με το σταυρό μας σ’ αυτήν την περίπτωση κάνουμε κάθε φορά και μία μικρή μετάνοια.

11. ⦿ Πριν από το τέλος του Εσπερινού, όταν ο Ιερέας λέγει το «Νυν απολύεις τον δούλον σου, Δέσποτα, κατά τό ρήμα σου έν ειρήνη ότι είδον οί οφθαλμοί μου τό σωτήριόν σου…».

12. ⦿ Στις απολύσεις των ακολουθιών (Εσπερινού, Όρθρου και λοιπών ακολουθιών),καθώς και στην απόλυση της Θείας Λειτουργίας.

13. ⦿ Κάθε άλλη φορά, κατά τις διάφορες αιτήσεις του Ιερέα , έφ’ όσον αυτό αναπαύει ή ευχαριστεί τον πιστό.

14. ⦿ Όταν προσκυνούμε τις άγιες Εικόνες ή άγια Λείψανα.

15. ⦿ Πριν κοινωνήσουμε και μετά τη Θεία Κοινωνία.
    
    

Πότε ΔΕΝ κάνουμε το σταυρό μας:

1. ⦿ Όταν μας θυμιάζει ο Ιερέας. Στις περιπτώσεις αυτές αντί Σταυρού, κάνουμε μια υπόκλιση της κεφαλής ευχαριστούντες τον Ιερέα για την τιμή πού μας κάνει: Μετά τις Άγιες Εικόνες να θυμιάζει και εμάς, ως εικόνες του Θεού! Εάν καθόμαστε, πρέπει να σηκωνόμαστε.

2. ⦿ Όταν στην αρχή του Όρθρου διαβάζεται ο Εξάψαλμος.

Το σταυρό μας μπορούμε να κάνουμε στην αρχή και στο τέλος του Εξάψαλμου. Σ’ όλη όμως τη διάρκεια αυτού, ακόμη και στο μέσον του, όταν λέγουμε τα «Δόξα… Και νυν… Αλληλούια…» ΔΕΝ κάνουμε το σταυρό μας, αλλά παρακολουθούμε «εν πάση σιωπή και κατανύξει» τον Αναγνώστη, ο όποιος «μετ’ ευλάβειας και φόβου Θεού», διαβάζει τον Εξάψαλμο. Διότι ό χρόνος αυτός τής αναγνώσεως προεικονίζει το χρόνο τής Δευτέρας Παρουσίας του Κυρίου, κατά τη διάρκεια του οποίου με φόβο και τρόμο θα αναμένουμε την τελική κρίση Του για εμάς. Και, όπως τότε, έτσι και τώρα θα πρέπει σιωπώντες, όρθιοι, ακίνητοι, χωρίς μετακινήσεις ή, προπαντός, χωρίς και τούς παραμικρούς θορύβους, να παρακολουθούμε την ανάγνωση αυτή. (Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στις εσπερινές ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας, οι οποίες είναι ό Όρθρος της επομένης. Διότι τότε, αφηρημένοι, μπαίνουμε στους Ναούς χωρίς να προσέχουμε, εάν εκείνη την ώρα διαβάζεται ο Εξάψαλμος. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να παραμένουμε ακίνητοι στην είσοδο του Κυρίως Ναού και μετά το πέρας της αναγνώσεως να μετακινούμαστε για να καταλάβουμε τη θέση μας).

3. ⦿ Όταν φιλάμε το χέρι Ιερωμένου

Η συνήθεια ορισμένων να κάνουν το σταυρό τους πριν φιλήσουν το χέρι του Επισκόπου ή Ιερέα ή οποιουδήποτε ρασοφόρου είναι λανθασμένη. Το σταυρό μας τον κάνουμε, όταν ασπαζόμαστε τις άγιες Εικόνες και όχι όταν ασπαζόμαστε το χέρι του Ιερωμένου. Όταν λοιπόν πρόκειται να επικοινωνήσουμε ή να συναντηθούμε με Ιερωμένο, μπορούμε να πούμε «Ευλόγησον, Δέσποτα ή Πάτερ» ή «Την ευχή σας, Σεβασμιώτατε ή Άγιε Καθηγούμενε ή Πάτερ και κάνοντας μία μικρή υπόκλιση της κεφαλής να ασπαστούμε το δεξί του χέρι, όποτε συνεχίζουμε το διάλογο μαζί του, όπως επιθυμεί ό καθένας. Το ίδιο κάνουμε και φεύγοντας από κοντά του. Λέμε, «Την ευχή σας ή Ευλογείτε, Πάτερ», κάνουμε μικρή υπόκλιση, προτείνοντας τις παλάμες μας σταυροειδώς, ασπαζόμαστε τη δεξιά του και φεύγουμε.

4. ⦿ Όταν λαμβάνουμε το αντίδωρο από το χέρι του Ιερέα, το οποίο (χέρι) στη συνέχεια το ασπαζόμαστε. “Πατήρ Σωφρόνιος Σαχάρωφ 1896-1993”