Το έθιμο της βασιλόπιτας στην ορθόδοξη εκκλησία
Από τους προϊστορικούς χρόνους έως τις μέρες μας, οι άνθρωποι συνδέουμε όλες τις τελετουργίες, είτε πρόκειται για παραδοσιακές γιορτές, είτε για θρησκευτικές πράξεις, με το φαγητό. Δεκάδες αγροτικές γιορτές και όλα τα θρησκευτικά τελετουργικά, όπως η βάπτιση και η κηδεία, συνοδεύονται με προσφορά τροφής. Σχεδόν κάθε αρχαίο ιερό διαθέτει παραπλήσια έναν χώρο εστίασης, γεγονός που συνεχίστηκε και ενσωματώθηκε και από τη χριστιανική θρησκεία.
Το κόψιμο της βασιλόπιτας δε θα μπορούσε παρά να αποτελεί συνέχεια ενός αρχέγονου εθίμου, αυτού της προσφοράς άρτου έπειτα από μεγάλες αγροτικές γιορτές, όπως τα Θεσμοφόρια. Στην αρχαία ελληνική γιορτή Κρόνια, προς τιμήν του Κρόνου και στη ρωμαϊκή της εκδοχή Σατουρνάλια προς τιμήν του θεού Saturnus, οι νοικοκυρές έφτιαχναν πίτες γλυκές που μέσα έβαζαν νομίσματα. Όποιος τύχαινε το κομμάτι με το νόμισμα, χρίζονταν ο «τυχερός» της χρονιάς.
Το έθιμο της βασιλόπιτας με το φλουρί αποδίδεται στον Μέγα Βασίλειο, ο οποίος θέλοντας να προστατέψει την επαρχία του, την Καισάρεια της Καππαδοκίας, από την επιδρομή αλλοφύλων, ζήτησε από όλους τους Χριστιανούς να προσφέρουν ό,τι πολύτιμο είχαν προκειμένου να το προσφέρουν στους επιδρομείς και να αποφύγουν τη λεηλασία της περιοχής τους. Ωστόσο, ο εχθρός δε φάνηκε και τα τιμαλφή τοποθετήθηκαν σε μικρές πίτες σαν ψωμάκια, ένα στο καθένα. Έτσι, τα πολύτιμα μικρά αντικείμενα ή νομίσματα ξαναμοιράστηκαν όπως τύχαινε, σε μεγάλους και παιδιά. Οι πίτες σαν ψωμάκια πήραν το όνομα του Αγίου Βασιλείου και αποκαλούνται πλέον βασιλόπιτες, ενώ όλες ανεξαιρέτως κρύβουν μέσα τους ένα μικρό νόμισμα για τον τυχερό της χρονιάς.